ဗုဒၶ၏ထူးျခားခ်က္မ်ား

ဗုဒၶသည္ မိုးရာသီတြင္ နားေန၍ အၿခားအခါကာလမ်ားတြင္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို ့ ခရီးလွည့္လည္ၿပီးလွ်င္ တရားေဟာေတာ္မူေလ့ရိွ၏။ တစ္ခါတစ္ခါရံတြင္မူ သာသတၱိ၊ ေ၀သာလီစေသာၿမိဳ ့ၾကီးမ်ားတြင္ သီတင္းသံုးေတာ္မူ၏။ မဇၨိမနိကယ္ အရိယပရိေသသနသုတ္၏ နိဒါန္းတြင္ ဗုဒၶသည္ သာ၀တၱိၿမိဳ ့တြင္ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူစဥ္ တစ္ေန ့တာ မည္သို ့ ကုန္လြန္ေစပံုကို ေဖာ္ၿပထား၏။
တေန ့ေသာ နံနက္ေစာေစာတြင္ ဗုဒၶသည္ သင္းပို္င္ကိုၿပင္၀တ္၍ သပိတ္သကၤန္းကို ယူၿပီးလွ်င္ ၿမိဳ ့တြင္းသို ့ ဆြမ္းအလို ့ငွာ ၾကြသြား၏။ ထိုအခါ ရဟန္းတို ့သည္ အရွင္အာနႏၵာအား ဘုရားရွင္၏ တရားစကားကို မိမိတို ့ မၾကားနာရသည္မွာ ၾကာၿပီၿဖစ္၍ ၾကားနာလို ေၾကာင္း ေလွ်ာက္ၾက၏။ အရွင္အာနႏၵာက ရဟန္းတို ့အား ဒမၼကပုဏၰား၏ ေက်ာင္းသခၤမ္းသို ့သြား၍ ေနၾကရန္ေၿပာ၏။ ရဟန္းတို ့သည္ ထိုေက်ာင္းသို ့သြားၾက၏။ ဗုဒၶသည္ ဆြမ္းစားၿပီးလွ်င္ အရွင္အာနႏၵာကိုေခၚ၍ ပုဗၺာရံုေက်ာင္းသို ့ၾကြသြားေတာ္မူ၏။ ထိုေက်ာင္းတြင္ တစ္ေနကုန္ ေနေတာ္မူၿပီးေသာ အရွင္အာနႏၵာႏွင့္အတူ ေရခ်ိဳးဆိပ္သို ့ ၾကြသြား၍ေရသပၸာယ္ေတာ္မူ၏။ ေရသပၸာယ္ၿပီးေသာအခါ အရွင္အာနႏၵာက ဘုရားရွင္အား ဒမၼကပုဏၰား၏ေက်ာင္းသို ့ ၾကြေတာ္မူရန္ ပန္ၾကား၏။ ဗုဒၶသည္ ထိုေက်ာင္းသို ့ ၾကြသြား၏။
ရဟန္းတို ့သည္ တရားစကားၿဖင့္ စည္းေ၀းေနၾက၏။ ဗုဒၶသည္ တံခါးမုခ္ အၿပင္ဘက္တြင္ရပ္လွ်က္ စကားအဆံုးကိုဆိုင္းငံ့ေနေတာ္မူ၏။ စကားဆံုးလတ္ေသာ္ ေခ်ာင္းဟန္ ့၍ တခါးရြက္ကို ေခါက္၏။ ရဟန္းတို ့က တံခါးကိုဖြင့္၍ ဗုဒၶသည္ ခင္းထားအပ္ေသာေနရာတြင္ ထိုင္ၿပီးလွ်င္ “ရဟန္းတို ့၊ ယခု ငါဘုရား ၾကြလာေသာအခါ အဘယ္စကားၿဖင့္ သင္တို ့စည္းေ၀း၍ ေဟာေၿပာေနၾကကုန္သနည္း” ဟု ေမး၏။ ရဟန္းတို ့က ၿမတ္စြာဘုရားအေၾကာင္းကို ေၿပာဆိုေနၾကပါသည္ဟု ေလွ်ာက္ထားၾကေသာ္ ဗုဒၶသည္ မိမိ ဘုရားမၿဖစ္မီက ၾကံဳေတြ ့ခဲ့ရပံုမ်ားကို ေၿပာၿပလို၍ အရိယပရိေယသနသုတ္ကို ေဟာေတာ္မူ၏။
ထိုတရားပြဲမ်ားတြင္ တခါတရံ ရဟန္းတပါးသည္ ေနရာမွထ၍ လက္အုပ္ခ်ီကာ ဗုဒၶား အခြင့္ပန္ၾကားၿပီးေနာက္ မိမိသိလိုေသာ အခ်က္ကို ေမးေလွ်ာက္ေလ့ရိွ၏။ တရားပြဲမ်ားသည္ အေတာ္ညဥ့္နက္မွ ၿပီးဆံုး၏။ ဘုရားရွင္ ပင္ပန္းေညာင္းညာေသာအခါ အရွင္အာနႏၵာ၊ အရွင္သာရိပုတၱရာစေသာ တပည့္မေထရ္ၾကီးမ်ားက ဆက္လက္၍ ေဟာေၿပာၾက၏။
ဗုဒၶႏွင့္ ရဟန္းသံဃာတို ့၏ စည္းေ၀းပြဲမ်ားသည္ အလြန္တိတ္ဆိတ္ေသာ စည္းေ၀းပြဲမ်ားၿဖစ္၏။ သာမညဖလသုတ္တြင္ အဇာတသတ္မင္းသည္ ဘုရားရွင္အားဖူးေၿမွာ္ရန္ ဆရာဇီ၀ကႏွင့္အတူ ေက်ာင္းေတာ္သို ့သြား၏။ အခ်ိန္ကား ညခ်မ္းအခ်ိန္ၿဖစ္၏။ ဘုရင္သည္ ေက်ာင္းအနီးသို ့ေရာက္ေသာအခါ ၾကက္သီးေမြးညင္းထ၍ ထိတ္လန္ ့သြား၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းသံဃာ ၁၅၀၀ ႏွင့္အတူ ေက်ာင္းတိုက္ထဲတြင္ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူေသာ္လည္း ေခ်ာင္းဆိုသံ၊ ေခ်သံ တစ္ခ်က္မွ်မၾကားရပဲ အလြန္တိတ္ဆိတ္ေနေသာေၾကာင့္ၿဖစ္၏။ ဇီ၀ကက အားေပးႏွစ္သိမ့္မွ အဇာတသတ္မင္းသည္ ေၾကာက္စိတ္ေၿပ၍ ေက်ာင္းထဲသို ့၀င္ၿပီးေနာက္ ဗုဒၶကို ဖူးေၿမာ္ေလသည္။
ဗုဒၶသည္ တိတ္ဆိတ္မွဳကို ႏွစ္သက္၏။ တစ္ခါတစ္ရံ ဆြမ္းစားၿပီးလွ်င္ ေတာ္ထဲသို ့ၾကြသြား၍ သစ္ပင္မ်ားေအာက္တြင္ ေနေတာ္မူေလ့ရိွ၏။ ရဟန္းတို ့အား စကားေၿပာလွ်င္ တရားစကားကို သာေၿပာၾကရန္၊ သို ့မဟုတ္ ဆိတ္ဆိတ္ေနရန္ မၾကခဏ သတိေပး၏။ တခါေသာ္ ဗုဒၶကိုဖူးေၿမွာက္ရန္ ေရာက္လာၾကေသာ ရဟန္းတို ့သည္ အခ်င္းအခ်င္း ေအာ္ဟစ္ေၿပာဆို၍ ဆူညံလွသၿဖင့္ ေက်ာင္းမွ ႏွင္ထုတ္ခံၾကရ၏။ (မဇၨိမ နိကာယ္ ၊ စာတုမသုတ္)။ တိတ္ဆိတ္မွဳကို ဗုဒၶ ႏွစ္သက္ေၾကာင္း လူအမ်ားသိၾက၏။ ပရိဗိုဇ္တို ့သည္ ဆူညံစြာ စကားေၿပာေနၾကစဥ္ အေ၀းမွလာေသာ ဗုဒၶ၀ါဒီတစ္ဦးကိုၿမင္ေသာ္ အခ်င္းတို ့အသံမၿပဳၾကကုန္လင့္၊ ဗုဒၶ၏ တပည့္သည္ လာေန၏။ သူတို႔သည္ တိတ္ဆိတ္မွဳကို ႏွစ္သက္၏ဟု အခ်င္းအခ်င္း သတိေပး၍ ဆိတ္ဆိတ္ေနၾက၏။ (အဂၤုတၱရ-ကိ ံဒိဠိကသုတ္)
ဗုဒၶ၏ ရုပ္သြင္ၿပင္ လကၡဏာကို ယခုေခတ္ လူတို ့စိတ္ကူးၿဖင့္ ခန္ ့မွန္းၾကည့္ရန္ ခဲယဥ္း၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေရွးအက်ဆံုး ဗုဒၶရုပ္ဆင္းတုမ်ားသည္ ဂရိ(ေခါမ) လက္ရားမ်ားကို အေၿခၿပဳထား၍ ဗုဒၶပရိနိဗၺာန္ၿပဳၿပီးသည့္ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာသည့္ တိုင္ေအာင္ ဗုဒၶရုပ္တုမ်ား ထုလုပ္ကိုးကြယ္ေသာ အေလ့အထ မရိွခဲ့ေခ်။ အဂၤလိပ္ပညာရွင္ ဆာခ်ားစအဲလီး၏ ထင္ၿမင္ခ်က္ကို ေဖာ္ၿပရမည္ဆိုေသာ္ “သူေတာ္သူၿမတ္အသြင္ ၿပထားေသာ ဗုဒၶ၏ ရုပ္လကၡဏာသြင္ၿပင္ကို အမွန္အတိုင္း စိတ္ထဲတြင္ ၿမင္လာႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ကၽြႏ္ုပ္ မထင္ပါ။ အိႏိၵယၿပည္ ဘားနတ္အရပ္တြင္ ေတြ ့ရေသာ လုလင္ပ်ိဳအသြင္ ထုလုပ္ထားသည့္ ဗုဒၶရုပ္ထုမားသည္သာလ်ွင္ ဗုဒၶ၏ နဂိုဥပဓိရုပ္ကို အေတာ္အတန္မွန္ကန္စြာ ေဖာ္ၿပထားသည္ဟု ကၽြႏ္ုပ္ထင္ပါသည္။ ထိုရုပ္ထုမ်ားသည္ ေဂါတမဗုဒၶ၏ ရုပ္အဂၤါလကၡဏာမ်ားကို တိက်မွန္ကန္စြာ ေဖာ္ၿပထားသည္ဟု မဆိုႏိုင္ေစကာမူ သန္မာေတာင္တင္းေသာ ကိုယ္လံုးကိုယ္ေပါက္ႏွင္ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ရိွေသာ နိေပါမင္းသားပ်ိဳ၏ ရုပ္လကၡဏာ ေပၚထင္လ်က္ ရိွပါသည္။ ေဂါတမသည္ ဗုဒၶ သို႔မဟုတ္ စၾက၀ေတးမင္းၿဖစ္ရန္ ဇာတာပါသည္ဆိုေသာ စကားမွ ယုတၱရိွ၏။ အကယ္၍ သူသည္ ရဟန္းမၿပဳခဲ့ပါက နာမည္ေက်ာ္ စစ္သူၾကီးၿဖစ္မည္ အမွန္ၿဖစ္၏။”
ဗုဒၶသည္ က်န္းမာေတာင္တင္းေသာ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္ေၾကာင္း ပိ႗ိကတ္စာေပတြင္ ထင္ရွား၏။ ဘုရားမၿဖစ္မီက ေၿခာက္ႏွစ္တိုင္တိုင္ ၿပင္းထန္ေသာအက်င့္ကို ဆင္းရဲၿငိဳၿငင္စြာ က်င့္ႏိုင္ခဲ့ၿခင္း၊ အသက္ ၈၀ အထိ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို ့ ေၿခလ်င္ခရီးလွည့္လည္၍ တရားေဟာေၿပာၿခင္း၊ အိုမင္းေသာအရြယ္တြင္ေရာဂါေ၀ဒနာအၿပင္းအထန္ ခံစားရၿပီးသည့္ေနာက္ပင္ မိုင္ေပါင္းမ်ားစြာေ၀းေသာ ကုသိနာရံုသို ့ ေၿခလ်င္ၾကြသြားၿခင္း စသည္တို ့ကို ေထာက္ခ်င့္၍ ဗုဒၶသည္ ကိုယ္ခႏၶာ အထူးၾကံ့ခိုင္ေတာင့္တင္းေၾကာင္း ယံုမွားဖြယ္ရာ မရိွေခ်။

ထိုမ်ွ ထူးထူးၿခားၿခား ကိုယ္လက္က်န္းမာေတာင့္တင္းမွဳသည္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶသည္ အစားေသာက္တြင္ မယုတ္မလြန္ ၿခိဳးၿခံ၏။ ” ရဟန္းတို ့၊ ငါသည္ ညစာမစားေသာေၾကာင့္ က်န္းမာ၍ အနာေရာဂါကင္း၏၊ ကိုယ္လက္ၾကံ့ခိုင္၍ ခ်မ္းသာစြာေနရ၏၊” (မဇၨိမနိကာယ္၊ ကိ႗ာဂီရိသုတ္)။ ေလာကတြင္ က်န္းမာ၍ အသက္ရွည္ေသာသူတို ့သည္ အမ်ားအားၿဖင့္ ဘ၀ရည္ရြယ္ခ်က္ တစ္ခုခုရိွ၍ မနားမေန အလုပ္လုပ္ေသာသူမ်ား ၿဖစ္၏။ ဗုဒၶသည္ လူသတၱ၀ါတို ့ကို သံသရာ၀႗္ဆင္းရဲ မွ ကယ္ခြ်တ္ရန္ ရည္ရြယ္၍ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳခါနီးေသာအခါတြင္ပင္ သုဘဒ္ရဟန္းအား ေဟာေၿပာဆံုးမေတာ္မူခဲ့ေသးသည္ မဟုတ္ပါေလာ။
ဗုဒၶအား အထူးက်န္မာ အသက္ရွည္ေစေသာ အဓိကအေၾကာင္းအရာမွာ ကိေလသာမီးအားလံုး ၿငိမ္းသတ္ၿပီး၍ ထာ၀ရ စိတ္ၿငိမ္းခ်မ္းမွဳၿဖစ္၏။ တခါေသာ္ ဗုဒၶသည္ အာဠ၀ီၿပည္ ႏြားတို ့သြားရာၿဖစ္ေသာ လမ္းနံေဘးရိွ ရင္းတိုက္ေတာအတြင္း သစ္ရြက္အခင္းႏွင့္ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူ၏။ ဟတၱားအာဠ၀က မင္းသားသည္ လွည့္လည္သြားလာရင္း ဗုဒၶကိုၿမင္ေလေသာ္ အနီးသို ့ ခ်ဥ္းကပ္ၿပီးလွ်င္ “ၿမတ္စြာဘုရား၊ အရွင္ဘုရားသည္ ခ်မ္းသာစြာ အိပ္စက္ေတာ္ မူရပါ၏ေလာ” ဟု ေမးေလ်ွာက္၏။ ဗုဒၶက “မင္းသား၊ ငါသည္ ခ်မ္းသာစြာ အိပ္ရေပသည္” ဟုၿပန္ေၿပာ၏။
ထိုအခါ မင္းသားသည္ မ်ားစြာအံ့ၾအ၍ “အရွင္ဘုရား၊ ယုခုအခ်ိန္သည္ ေဆာင္းဥတုၿဖစ္၍ အလြန္ေအးခ်မ္းလွပါ၏။ ေၿမသည္ ႏြားခြာရာတို႔ၿဖင့္ ၾကမ္းတမ္းလွပါ၏။ သစ္ရြက္အခင္းသည္ ပါးလြန္းလွပါ၏။ သစ္ပင္မွ သစ္ရြက္တို ့သည္ က်ဲရဲရဲ ရိွၾကပါကုန္၏။ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ေအးၿမေသာေလတိုက္ခတ္ေန၍ ဆီးႏွင္းတုိ ့သည္ တဖြဲဖြဲက်လ်က္ရိွပါ၏။ သို ့ၿဖစ္ပါလ်က္ ငါသည္ ခ်မ္းသာစြာ အိပ္ရသည္ဟု အရွင္ဘုရားမိန္ ့ေတာ္မူဘိ၏” ဟုေလွ်ာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက ေလာကတြင္ ကာမဂုဏ္ခံစား၍ ႏူးညံ့ေသာေနရာ အိပ္ရာတြင္ အိပ္ရေသာ္လည္း ကိေလသာမီး ေတာက္ေလာင္ေနေသာသူသည္ ခ်မ္းသာစြာ အိပ္ရမည္မဟုတ္ေၾကာင္း၊ မိမိမွာ ကိေလသာရာဂမီး ပယ္သတ္ၿပီးၿပီးၿဖစ္၍ မည္သည့္ေနရာမ်ိဳးတြင္မဆို ခ်မ္းသာစြာ အိပ္စက္ရေၾကာင္း မိန္ ့ေတာ္မူေလသည္။ (အဂုၤတၱရနိကာယ္၊ တိကဒဟတၱာဠ၀ကသုတ္)
ဗုဒၶ၏ စိတ္ၿငိမ္းေအးခ်မ္းသာမွဳသည္ ရုပ္လကၡဏာအဆင္းသ႑ာန္တြင္ အၿမဲထင္ဟပ္ေပၚလြင္ေနမည္ၿဖစ္၏။ သို ့ၿဖစ္၍ ဗုဒၶကို ပထမအၾကိမ္ေတြ ့ၿမင္ရေသာ ဥပက တကၠတြန္းက “ငါရွင္၊ သင္သည္ မည္သူၿဖစ္သနည္း၊ သင္၏ အိေၿႏၵတို ့သည္ ၾကည္လင္လွ၏ ၊ အေရအဆင္းသည္ စင္ၾကယ္၍ ၿပိဳးၿပိဳးၿပက္ၿပက္ရိွ၏ ” ဟု ဆို၏။ ဗုဒၶကို ေဆးေဖာ္ေၾကာဖက္ မလုပ္ဘဲေနရန္ဆံုးၿဖတ္ထားေသာ ပဥၥ၀ဂၢီငါးဦးသည္ ဗုဒၶကိုၿမင္ရံုႏွင့္ပင္ မိမိတို ့၏ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ကို ေမ့ေလ်ာ့၍ ခရီးဦးၾကိဳ ၿပဳၾက၏။
ဗုဒၶ၏ တင့္တယ္ခန္ ့ညားေသာ ဥပဓိရုပ္ေၾကာင့္ တစ္ၾကိမ္ၿမင္ကာမ်ွႏွင့္ ၾကည္ညိဳေသာသူမ်ား ရိွသည္နည္းတူ ဗုဒၶ၏ သီလဂုဏ္၊ သမာဓိဂုဏ္သတင္းကို ၾကားကာမ်ွႏွင့္ ၾကည္ညိဳေသာသူမ်ားမွာလည္း မနည္းလွေခ်။ ေပါကၡရသာတီ၊ ေသာဏဒႏၱ စေသာ အလြန္ဇာတ္ၾကီး၊ မာနၾကီးသည့္ ၿဗဟၼာဏေခါင္းေဆာင္တုိ ့သည္ပင္ ဗုဒၶ၏ ဂုဏ္သတင္းကို ၾကားရံုမ်ွႏွင့္ သြားေရာက္ ဖူးေတြ ့လိုေသာ ဆႏၵၿဖစ္ေပၚလာၾက၏။ ပါဠိပိ႗ကတ္၌ ဗုဒၶအား အထူးလိွဳက္လွိဳက္လွဲလွဲ ၾကည္ညိဳေသာ ပုဂၢိဳလ္ႏွစ္ဦးမွာ ၿဗဟၼာယုအမည္ရိွ ဇာတ္ၾကီး ၿဗဟၼာဏတစ္ဦးႏွင့္ ပေသနဒီေကာသလမင္းတို ့ၿဖစ္၏။ သူတုိ ့သည္ ဗုဒၶထံ သို ့လာ၍ ဖူးေၿမာ္ေသာအခါ၌ ဗုဒၶ၏ ေၿခတို ့ကို လက္ၿဖင့္ ဆုပ္နယ္ပြတ္သပ္၍ ပါးစပ္ၿဖင့္ အထပ္ထပ္ နမ္းရွဳပ္ၾကေလသည္။ (မဇၨိမနိကာယ္၊ ၿဗဟၼာယုသုတ္ႏွင့္ ဓမၼ ေစတီယသုတ္)

ေကာသလမင္းသည္ ဓမၼေစတီယသုတ္၌ ဗုဒၶကို လူတုိ ့မည္မ်ွၾကည္ညိဳေလးစားေၾကာင္း ေလွ်ာက္ၾကား၏။ ဗုဒၶ၏တရားပြဲ၌ တရားနာပရိသတ္မွာ ဗုဒၶကို အလြန္ေလးစား၍ တိတ္ဆိတ္စြာ တရားနာၾကားေသာေၾကာင့္ တစ္စံုတေယာက္ေခ်ာင္းဟန္ ့သံ၊ တံေတြးေထြးသံကို ဘယ္အခါမွ် မၾကားရပါ။ တခါေသာ္ မိမိသည္ မွဴးမတ္ဗိုလ္ပါမ်ားႏွင့္ ခရီးထြက္သြား၍ ညစခန္းခ်ေသာအခါ ကၠုသိဒတၱ ႏွင့္ ပုရာဏအမည္ရိွ အမတ္ၾကီးႏွစ္ဦးသည္ မိမိတို ့၏ အရွင္သခင္ ဘုရင္ရိွရာဘက္ကိုေၿခၿပဳ၍ ဗုဒၶရိွရာအရပ္ကိုကား ေခါင္းၿပဳလ်က္ အိပ္ၾကပါသည္ဟု ေလွွ်ာက္ထား၏။
ပရိဗိုလ္တစ္ဦးကလည္း ရဟန္းေဂါတမသည္ အရာမကမ်ားစြာေသာ ပရိသတ္အား တရားေဟာေနစဥ္ တစ္စံုတေယာက္ေသာသူမွ် ေခ်ဆတ္ၿခင္း၊ ေခ်ာင္းဟန္ ့ၿခင္း မၿပဳပဲ ရိုေသစြာ တရားၾကားနာၾကပါသည္။ သိကၡာခ်၍ လူထြက္ကုန္ေသာတပည့္တုိ ့သည္ ရဟန္းေဂါတမ၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို သာလွ်င္ဆိုေလ့ရိွသည္။ သူတပါးကို မကဲ့ရဲ ့ပဲ မိမိတို ့ ကိုယ္ကိုသာ ကဲ့ရဲ ့ၾကပါသည္ ဆို၏။ (မဇိၹမနိကာယ္၊ မဟာသကုလုဒါယီသုတ္)

ဤသို ့မ်ားစြာေသာ လူတို ့၏ ၾကည့္ညိဳေလးစားၿခင္းကိုခံရေသာ္လည္း ဗုဒၶသည္ မိမိအား လြန္လြန္ကဲကဲ ပုဂၢိဳလ္စြဲၾကည္ညိဳမွဳကို လံုး၀မလိုလားေခ်။ မိမိအား အလြန္အမင္းၾကည္ညိဳေသာ ၀ကၠလိရဟန္းအား မိန္ ့ၾကားခ်က္သည္ ရွင္လင္းၿပတ္သား၏။ “၀ကၠလိ၊ ဤအပုပ္ေကာင္ကို ဖူးၿမင္ၿခင္းၿဖင့္ အဘယ္အက်ိဳးရိွမည္နည္း။ ၀ကၠလိ၊ တရားကိုၿမင္ေသာသူသည္ ငါဘုရားကို ၿမင္သည္မည္၏။ ” (သံယုတၱနိကာယ္၊ ခႏၶသံယုတ္၊ ၀ကၠလိသုတ္)
စင္စစ္ဗုဒၶသည္ ကမၻာ့သမိုင္း၌ အာဏာရွင္၊ ႏိုင္ငံေရး ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား အားေပးေလ့ရိွေသာ ပုဂၢိဳလ္ကိုးကြယ္မွဳကို အတိအလင္း ဆန္ ့က်င္သည့္ ေရွးဦးပထမ ပုဂၢိဳလ္ၿဖစ္သည္ဆိုက မွားမည္မဟုတ္ေခ်။ ဤအေၾကာင္းႏွင့္ပတ္သတ္ေသာ ဗုဒၶမိန္ ့ၾကားခ်က္မ်ားကို ေရွ႕၌ဆိုၿပပါအံ့။
ဗုဒၶသည္ မိမိအား အလြန္အမင္း ခ်ီးက်ဳးပူေဇာ္မွဳကိုလည္း မႏွစ္သက္ေခ်။ တခါေသာ္ ေဗာဓိမင္းသားသည္ ဗုဒၶအား နန္းေတာ္သို႔ ဆြမ္းစားရန္ ပင့္ဖိတ္၍ ဗုဒၶ ၾကြလာမည့္လမ္း၌ အဖိုးတန္ ကမၺလာပုဆိုးၿဖဴကို ခင္းထား၏။ ဗုဒၶသည္ ၾကြလာ၍ ပုဆိုးၿဖဴခင္းထားသည္ကို ၿမင္ေသာ္ ေရွ ့ဆက္မသြားပဲ ရပ္တန္ ့၍ေန၏။ မင္းသားက ပုဆိုးၿဖဴကိုအခင္းအားလံုးကို ရုပ္သိမ္းၿပီးေသာအခါမွ နန္းတြင္းသို ့ ၀င္ေတာ္မူ၏။ (မဇၨိမနိကာယ္၊ ေဗာဓိရာဇကုမာရသုတ္)
လူအမ်ား၏ ခ်ီးက်ဴးပူေဇာ္ၿခင္း ခံရေသာ္လည္း တစ္ခါတစ္ရံ ဗုဒၶသည္ မိမိကုိယ္ကို ႏွိမ့္ခ်၍ ေၿပာေလ့ရိွ၏။ ပရဗုိဇ္တစ္ဦးက ဗုဒၶသည္ အစစအရာရာ၌ ၿခိဳးၿခံစြာ က်င့္ႏိုင္ပါေပသည္ဟု ခ်ီးက်ဴး၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက မိမိ၏ ၿခိဳးၿခံမွဳမွာ အခ်ိဳ ့ေသာ တပည့္ရဟန္းတို ၏ ၿခိဳးၿခံစြာက်င့္မွဳႏွင့္စာေသာ္ ဘာမွ်မေၿပာပေလာက္ပါ။ ထိုတပည့္ ရဟန္းတုိ ့က မိမိထက္သာလြန္၍ ၿခိဳးၿခံစြာ ေနထိုင္စားေသာက္ၾကပါသည္ဟု မိန္ ့ၾကား၏။ (မဇၨိမနိကာယ္၊ မဟာသကုလုဒါယီသုတ္)
တစ္ေန ့ေသာညေနခ်မ္း၌ ဗုဒၶသည္ ရဟန္းမ်ားႏွင့္အတူ ထိုင္လ်က္ရိွစဥ္ “ရဟန္းတို ့၊ သင္တို ့သည္ အကယ္၍ ငါ၌ ကိုယ္ႏွင့္ ႏွဳတ္ႏွင့္ စပ္ေသာ အၿပစ္တစံုတရာေတြ ့ၿမင္ခဲ့ပါက ငါအား ေလွ်ာက္ထားၾကကုန္ေလာ့” ဟု မိန္ ့ေတာ္မူ၏။ (သဂါထာသဂၢသံယုတ္၊ ၀ ၤဂီသသုတ္)
ပိဋကတ္စာေပ၌ ဗုဒၶ၏ စိတ္သေဘာထားၿမင့္ၿမတ္မွဳ၊ သနားၾကင္နာမွဳ၊ ေထာက္ထားစာနာမွဳစေသာ ဂုဏ္မ်ားကိုအထူး ေပၚလြင္ထင္ရွားေစေသာ ပါဠိေတာ္မွာ ဒိဃနိကာယ္မွ မဟာ ပရိနိဗၺာနသုတ္ၿဖစ္၏၊ ဤေနရာ၌ ဗုဒၶ၏ စိတ္ဓာတ္ၿမင့္ၿမတ္မွဳကို ထင္ဟပ္ေနေသာ ေနာက္ဆံုးမိန္ ့ၾကားခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ၿပပါအံ့။
ဗုဒၶသည္ ေရႊပန္းထိမ္သည္သား စုႏၵ၏ ၀က္သားဟင္းကို ဘုဥ္းေပးၿပီးေနာက္ ၀မ္းေသြးသြန္ေရာဂါ အၿပင္းအထန္ ခံစားရ၏။ သုိ ့ရာတြင္ စုႏၵအား စိတ္မေကာင္းမၿဖစ္ေစလိုေသာေၾကာင့္ ဘုရားရွင္ ေနာက္ဆံုးဘုဥ္းေပးေသာဆြမ္းသည္ အၿခားဆြမ္းတို ့ထက္ အက်ိဳးအာနိသင္ ၾကီးမားသည္ဟု ဘုရားရွင္၏ မ်က္ေမွာက္မွ ၾကားလိုက္ရေၾကာင္း ေၿပာၿပ၍ စုႏၵ၏ ႏွလံုးမသာၿခင္းကို ေၿဖေဖ်ာက္ရန္ အရွင္အာနႏၵာအား မွာၾကားေတာ္မူခဲ့၏။
အရွင္အာနႏၵာက ဗုဒၶသည္ ပရိနိဗၺာန္ မစံ၀င္မီ တပည့္သံဃာတို ့အတြက္ တစ္စံုတစ္ရာ မွာၾကားေတာ္မူခဲ့လိမ့္မည္ဟု မိမိ ယံုၾကည္ပါေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထား၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶမိန္ ့ၾကားေသာ စကားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းၿဖစ္၏။
“အာနႏၵာ၊ ငါဘုရားအား သင္တို ့အဘယ္ေၾကာင့္ ဤမ်ွေလာက္ ေတာင့္တေန ဘိသနည္း။ ငါသည္ တရားဓမၼကို အၾကြင္းမဲ့ ေဟာၾကားခဲ့ေပၿပီ။ သင္တိုသည္ ငါ၏ ေနာက္လိုက္ၿဖစ္သည္၊ ငါသည္ သင္တို ့၏ ေခါင္းေဆာင္ၿဖစ္သည္ဟု ငါမယူဆခဲ့ေခ်။ အာနႏၵာ၊ ငါသည္ ယခု အိုမင္း၍ ဘ၀ခရီး၏ အဆံုးပိုင္းသို ့ေရာက္ရိွေနေပၿပီ၊ ထို ့ေၾကာင့္ သင္တို ့သည္ မိမိကိုယ္သာ မီွခိုကိုးကြယ္ရာၿပဳ၍ ေနၾကကုန္ေလာ့။ တရားမွတပါး မီွခုိကိုးကြယ္ရာမရိွဘဲ တရားသာလ်င္ မီွခို ကိုးကြယ္ရာ ရိွသည္ၿဖစ္၍ ေနၾကကုန္ေလာ “
တစ္ေနရာ၍ အရွင္သာရိပုတၱရာက သဗၺညဳတဉာဏ္အရာ၌ ၿမတ္စြာဘုရားထက္ သာလြန္၍သိေသာ သမဏၿဗာဟၼဏသည္ ေရွးကမရိွခဲ့၊ ေနာင္ရိွမည္လည္း မဟုတ္၊ ယခုလည္းမရိွဟု ကၽြႏိုပ္ ယံုၾကည္ပါသည္ဟု ေလွ်ာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက ” သာရိပုတၱရာ၊ သင္သည္ ပြင့္ၿပီး၊ ပြင့္ဆဲ၊ ပြင့္လတၱံ ့ေသာ ဘုရားရွင္တို ့၏ စိတ္ကို သင္၏ ညဏ္ၿဖင့္ ပိုင္းၿခား၍ မသိပါဘဲလ်က္ အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႔ ့ၾကီးက်ယ္ ခန္႔ညားလွေသာ၊ တိက်လွေသာ စကားကို ဆိုဘိသနည္း” ဟု မိန္ ့ေတာ္မူ၏။
ကုသိနာရံုဥယ်ာဥ္၌ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ခါနီးတြင္ နတ္ၿဗဟၼာမ်ားစြာတုိ ့သည္ လာေရာက္၍ ဗုဒၶအား ပူေဇာ္ၾက၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက “အာနႏၵာ၊ နတ္ၿဗဟၼာတို ့သည္ ဤသို ့ပူေဇာ္ကာမ်ွၿဖင့္ ငါဘုရားအား ၿမတ္ႏိုးသည္ မမည္ေသး၊ အၾကင္ဥပါသကာ ဥပါသိကာမ တို ့သည္လည္းေကာင္း၊ ရဟန္းေယာက်ၤား၊ ရဟန္းမိန္းမတို ့သည္ လည္းေကာင္း ငါေဟာၾကားအပ္ေသာတရားႏွင့္အညီ က်င္ၾကံေနထိုင္ၾက၏။ ထိုသူတို႔သည္သာလ်င္ ငါဘုရားကို ခ်စ္ၾကည္ၿမတ္ႏိုး ရိွခိုးပူေဇာ္ၾကသည္မည္၏” ဟု မိန္ ့ေတာ္မူသည္။ အရွင္အာနႏၵာက “အရွင္ဘုရား၊ ကိုယ္ေတာ္ၿမတ္နိဗၺာန္လားခဲ့ေသာ္ အေလာင္းေတာ္အား ကၽြႏ္ုပ္တို ့ ၿပဳဖြယ္ကိစၥကို အဘယ္သို ့ ၿပဳရပါအံ့နည္း ” ဟု ေမးေလွ်ာက္၏။ ထိုအခါ ဗုဒၶက ” အာနႏၵာ ၊ ငါဘုရား၏ အေလာင္းေတာ္ကို မီးပူေဇာ္ၿခင္းစသည္တို ့၌ သင္တို ့ မေၾကာင့္ၾကကုန္လင့္။ မိမိ၏ အစီးအပြားၿဖစ္ေသာ အရဟတၱဖိုလ္ရၿခင္းငွာသာ မ်ားစြာလံု ့လၿပဳၾကကုန္ေလာ ” ဟု မိန္ ့ေတာ္မူ၏။
ပရိနိဗၺာန္ စံ၀င္ခါနီး၌ ဗုဒၶသည္ အရွင္အာနႏၵာအား “အာနႏၵာ၊ ငါ၏ တပည့္ ရဟန္းသံဃာတို ့သည္ ငါ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ေသာအခါ ငါဘုရားမရိွၿပီ၊ ငါလြန္ၿပီဟု ထင္မွတ္ၾကေပလိမ့္မည္။ ထိုသို ့ မထင္မွတ္သင့္။ ငါေဟာေသာတရားသည္ ငါလြန္ေသာအခါ သင္တုိ႔ ဆရာၿဖစ္လတၱံ ့။ ထို ့ေၾကာင့္ ငါလြန္ေသာအခါ ငါရိွသည္ ဟုသာ ေကာင္းစြာမွတ္အပ္၏” ဟု မိန္ ့ၾကား၍ ရဟန္းတို ့အား မိမိ၏ တရား၍ တစ္စုံတစ္ရာယံုမွားရိွလွွ်င္ မိမိမလြန္မီ ေမးေလွ်ာက္ၾကရန္၊ သတိေပး၏။ သို ့ရာတြင္ ရဟန္းတို ့က မည္သို မ်ွ မေမးေလွ်ာက္ၾကေခ်။ ထို႔ေနာက္ ဗုဒၶသည္ “ရဟန္းတုိ ့၊ သခၤါရတရားတို ့သည္ပ်က္စီးတက္ေသာ သေဘာရိွၾကကုန္၏။ သင္တုိ ့သည္ မေမ့မေလ်ာ့ေသာ သတိၿဖင့္ က်င့္ၾကံအားထုတ္ ၾကကုန္ေလာ” ဟုေနာက္ဆံုး မိန္ ့ၾကားၿပီးလွ်င္ ပရိနိဗၺာန္ၿပဳေတာ္မူ၏။
ဗုဒၶ၏ ေနာက္ဆံုးဘ၀ ၿဖစ္စဥ္မ်ားကို ေဖာ္ၿပေသာ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္သည္ အၿခားသုတ္မ်ားထက္ ရွည္လွ်ား၍ အလြန္ထူးၿခား မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာသုတ္ၿဖစ္၏။ ေလာက၌ နဂိုမူလက စိတ္ေကာင္းႏွလံုးေကာင္းရိွေသာ သူတို ့သည္ပင္ အုိမင္းေသာအရြယ္၌ က်န္းမာေရး မ်ားစြာယိုယြင္းပ်က္ၿပားမွဳ မရိွေစကာမူ အမ်ားအားၿဖင့္ စိတ္ဓာတ္ယိုယြင္း ဆုတ္ယုတ္လာၾက၏။ ငါစြဲၾကီးမား၍ သူတပါးအေပၚ ဆရာလုပ္လိုၿခင္း၊ သူတပါးကို အၿပစ္ၿမင္၊ အထင္ေသးၿခင္း၊ စာနာေထာက္ထားမွဳ မရိွၿခင္း သူတပါး၏ ဂရုစိုက္ေၿမွာက္စားမွဳကို လိုလားၿခင္း၊ စေသာ စရိုက္လကၡဏာမ်ားကို ၿပတက္ၾက၏။ ဗုဒၶသည္ကား ေရာဂါေ၀ဒနာ ခံစား႐၍ မက်န္းမမာၿဖစ္ေနေသာ အသက္ ၈၀ အရြယ္၌ပင္ မိမိအား အေၾကာင္းၿပဳ၍ သူတစ္ပါး စိတ္မေကာင္းမၿဖစ္ ေစလိုၿခင္း၊ သူတစ္ပါးကို အထင္အၿမင္မေသးေစလိုၿခင္း၊ (အရွင္သာရိပုတၱရာအား မိန္ ့ၾကားခ်က္) ပုဂၢိဳလ္ကိုးကြယ္မွဳ မၿဖစ္ေစလိုၿခင္း၊ စေသာလကၡဏာမ်ားၿဖင့္ ၿမင့္မားေသာ အာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ကို အထင္အရွား ၿပသေတာ္မူခဲ့ေပသည္။
သို ့ၿဖစ္၍ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ ပညာရွင္တစ္ဦးက မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္မွာ ကမၻာ့စာေပ၌ အခံ့ညားဆံုး စိတ္အား တက္ၾကြဖြယ္အေကာင္းဆံုးစာေပတစ္ခု ၿဖစ္ပါေပသည္ (၁) ဟု ေရးသားခဲ့၏။ စင္စစ္ မဟာပရိနိဗၺာနသုတ္၌ ဗုဒၶသည္ ေႏွာင္းလူတို ့က လြန္ကဲေသာ သဒၵါယံုၾကည္စိတ္ၿဖင့္ ဖန္တီးထားေသာ အနႏၱဘုန္းေတာ္ရွင္ မဟုတ္ေတာ့ပဲ အလြန္ စိတ္ဓာတ္ၿမင့္ၿမတ္၍ၾကည္ညိဳဖြယ္ေကာင္းေသာ ကမၻာ့ စံၿပ အာဇာနည္ပုဂၢိဳလ္သူၿမတ္အၿဖစ္ ေပၚလြင္ထင္ရွားလ်က္ ရိွေပသည္။