အရိုးပြေရာဂါကို အဂၤလိပ္လိုဆိုရင္ေတာ့ Osteoporosis လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ေအာ့စတီရိုပရိုးဆစ္ ဆိုတာဟာ အရိုးေတြကို အားနည္းေစၿပီး ရုတ္တသို႔ သို႔မဟုတ္ မေမွ်ာ္လင့္တဲ့ အရိုးက်ိဳးၿခင္း Fractures ေတြကို ၿဖစ္ပြားေစမႈ မ်ားေစ တဲ့အေၿခအေနတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာသာၿပန္ရရင္ေတာ့ Porus bone ဆိုတာဟာ အရိုးရဲ႕သိပ္သည္းဆ ဆံုးရွံုးမႈ ကို မ်ားစေၿပီး အရိုးရဲ႕ သန္မာမႈကို ေလ်ာ့နည္းေစၿခင္းကို ဆိုလိုပါတယ္ ။ ဒီေရာဂါဟာ တခါတရံမွာ ဘာလကၡဏာ မွမၿပပဲ ဘယ္လိုနာက်င္မႈမွမၿပပဲနဲ႔ ပိုပိုဆိုးရြားလာတတ္တာလည္းရွိပါတယ္ ။ ေယဘူယ် အားၿဖင့္ေတာ့ Osteoporosis ကို လူနာဟာ အရိုးက်ိဳးၿခင္းမွ တဆင့္ နာက်င္ၿခင္းကို ခံစားရၿခင္း မေတြ႔ၾကံဳရသမွ် အဲဒီလို အ ရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ေနပါတယ္လို႔ သိရွိၾကတာနည္းပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ ဒီလို နာက်င္ၿခင္းဟာလည္း ခါးနာၿခင္း သို႔မဟုတ္ တင္ပဆံုရိုးမွာ နာၿခင္းကို ၾကံဳေတြ႔ရပါတယ္ ။ ကံမေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အကယ္၍ သင့္မွာ အရိုးပြေရာဂါေၾကာင့္ က်ိဳးဖူးတယ္ဆိုရင္ေတာ့ တၿခား အရာေတြပါၿဖစ္ဖို႔မ်ားေနပါၿပီ ။ ကံေကာင္း တဲ့အခ်က္ကေတာ့ အဲဒီလိုၿဖစ္စဥ္ေတြဟာ အဆင့္လိုက္ ၿဖစ္ပြားတဲ့အတြက္ Osteoporosis မၿဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ လို႔ ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ သင့္မွာ အရိုးပြေရာဂါရွိတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကုသမႈေတြက အရိုးဆံုး ရွံုးၿခင္း ( bone loss ) ကို ေလ်ာ့နည္းေစမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘာေၾကာင့္အရိုးပြ ေရာဂါၿဖစ္တာလဲ ?
ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ အရိုးပြေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္သလဲဆိုတာ တိတိက်က်မသိေပမယ့္ ဒီေရာဂါ ဘယ္လို ၿဖစ္ပြားၿပီး ဘယ္လို ဆိုးရြားလာတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေကာင္းေကာင္းသိၾကပါတယ္ ။ သင့္ရဲ႕အရိုးေတြဟာ ရွင္ သန္ေနေသာ ၾကီးထြားေနေသာ တစ္ရွူးေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားၾကပါတယ္ ။ ေရၿမွဳပ္သ႑ာန္ရွိတဲ့ အရိုး သို႔မ ဟုတ္ trabecular bone ကို သိပ္သည္းတဲ့အရိုးသို႔မဟုတ္ cortical ရဲ႕ အၿပင္ဖက္ အလႊာကေန ဖံုးအုပ္ထား ပါတယ္ ။ အကယ္၍ အရိုးဟာ အရိုးပြေရာဂါေၾကာင့္ အားနည္းလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေရၿမွုဳပ္သ႑ာန္ ေတြထဲက အေပါက္ကေလးေတြဟာ ၾကီးသထက္ၾကီးလာၿပီး မ်ားသထက္မ်ားလာပါတယ္ ။ ဒီလိုမ်ားလာတဲ့အခါမွာေတာ့ အရိုးရဲ႕အတြင္းပိုင္းဖြဲ႔စည္းမႈကို အားနည္းေစလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။
အသက္ ၃၀ အရြယ္အထိ လူဟာ ေယာကၤ်ားၿဖစ္ေစ မိန္းမၿဖစ္ေစ အရိုးကို ပံုမွန္ တည္ေဆာက္ႏုိင္ၾကပါတယ္ ။ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အရိုးတည္ေဆာက္မႈဟာ ရပ္တန္႔သြားၿပီး အရိုးရဲ႕ သိပ္ဆည္း ဆေတြဟာ လည္း ဆံုးရွံုးလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီလိုအရိုးဆံုးရွံုးမႈဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အေၿခအေန Point တစ္ခု ကိုေရာက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ အဲဒီလူမွာ Osteoporosis ရွိလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါနဲ႔ မီးယပ္ေသြးဆံုး ဘယ္လို ပတ္သတ္သလဲ ။
ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခါမွာ အီစရိုဂ်င္ေဟာ္မုန္းေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားၿခင္းနဲ႔ အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ပြားလာၿခင္းဟာ တိုက္ရိုက္ ၾကီးကို ဆက္သြယ္မႈရွိပါတယ္ ။ ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခါမွာ အရိုးပ်က္ဆီးၿခင္း ဟာ အရိုးသစ္ေတြ တည္ေဆာက္ ၿခင္းကို ေက်ာ္လြန္ၿပီး အသစ္ၿဖစ္ေပၚၿခင္းထက္ကို ဆံုးရွံုးၿခင္းက မ်ားလာပါတယ္ ။ Early menopause လို႔ေခၚတဲ့ အသက္ ၄၅ ေအာက္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေဟာ္မုန္းပမာဏ နည္းေသာ ကာလ ရွည္ၾကာၿခင္း နဲ႔ ေသြး ဆင္းေသာ ကာလ Menstrual Period မရွိၿခင္းသိုပမဟုတ္ မမွန္ၿခင္းေတြဟာလည္း အရိုးရဲ႕သိပ္ ဆည္းဆ ကို နည္းေစပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ။
ေအာ့စတီရိုပရိုးဆစ္ကို တခါတရံမွာ တိတ္ဆိတ္ေသာ ေရာဂါ Silent disease လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္းဟာ တခါတရံ ဘာလကၡဏာမွမၿပပဲ ၿဖစ္ပြားေလ့ရွိၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူေတြ ဟာ သူတို႔ အရိုးေတြ အားနည္းလာၿခင္းကို မၾကံဳေတြ႔ရေသးသမွ် ၊ ေခ်ာ္လဲၿခင္း ၊ အရိုးမ်က္ၿခင္း ၊ တစ္စံုတစ္ခုနဲ႔ ၀င္တိုက္မိၿခင္း တို႔ေၾကာင့္ အရိုးက်ိဳးၿခင္း ကိုမၾကံဳေတြ႔ရေသးသမွ် အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ပြားေနမွန္းကို မသိရွိၾကေသး ပါဘူး ။ အရိုးပ်က္ဆီးသြားၿပီဆိုရင္ ၿပင္းထန္ေသာ ခါးနာၿခင္း သာမက တခါတရံ အရပ္ပု၀င္သြားၿခင္း သို႔မ ဟုတ္ ေက်ာရိုးဆစ္ ပံုသ႑ာန္မမွန္ေတာ့ၿခင္း စတာေတြပါ ၾကံဳေတြ႔ရႏိုင္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုလူေတြမွာ အရိုးပြေရာဂါ ရႏိုင္သလဲ ။
၁ ။ အသက္အရြယ္ - အသက္ ၃၀ အရြယ္ေလာက္ဆိုရင္ေတာ့ အၿမင့္ဆံုးအရိုးသိပ္သည္းဆနဲ႔ အရိုးသန္မာမႈဟာ ရလာ ၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီအသက္အရြယ္အေနာက္မွာေတာ့ အသက္ၾကီးလာတာနဲ႔အမွ် အရိုးရဲ႕ သိပ္သည္းဆ bone mass ဟာလည္း တၿဖည္းၿဖည္းေလ်ာ့ကလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။
၂ ။ လိင္ အမ်ိဳးအစား - အသက္ငါးဆယ္ေက်ာ္သြားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာေတာ့အ ရိုးပြေရာဂါၿဖစ္ပြာဖို႔ အခြင့္ အေရး ပိုမ်ားလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ တကယ္ေတာ့ အမ်ိဳးသမီးေတြက အမ်ိဳးသားေတြထက္ အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ႏိုင္ေခ် ေလးဆ ပိုမ်ားပါတယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ေပါ့ပါး ပါးလႊာတဲ့ အရိုးေတြရယ္ ရွည္လွ်ားတဲ့အသက္ အရြယ္ေတြ ဟာ အရိုးပြ ေရာဂါေတြၿဖစ္ေစတဲ့ အဓိကအခ်က္ေတြမွာပါ အပါအ၀င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။
၃ ။ လူမ်ိဳး - ေလ့လာမႈစမ္းသပ္မႈေတြအရေတာ့ အာရွအမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ လူၿဖဴအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရိုးပြေရာ ဂါၿဖစ္ႏိုင္ေခ် ပိုမ်ားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ လူၿဖဴအမ်ိဳးသမီးေတြမွာဆိုရင္ တင္ပဆံုရိုးက်ိဳးလြယ္ၿခင္းဟာ လူမည္းအ မ်ိဳးသမီးေတြထက္ ႏွစ္ဆ ပိုမ်ားပါတယ္ ။
၄ ။ အရိုးတည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္ - ပိန္ပါးတဲ့အမ်ိဳးသမီးမွာ အရိုးပြ ေရာဂါပိုအၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္းဆိုေတာ့ သူတို႔မွာ ခႏၶာကိုယ္၀တဲ့ တုတ္ခိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္စာရင္ အရိုးပမာဏ နည္းပါးတဲ့ အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီလိုပဲ အရိုးေသးတဲ့သူေတြ နဲ႔ ပိန္တဲ့အမ်ိဳးသားေတြမွာလည္း ခႏၶာကိုယ္ တုတ္ခိုင္တဲ့အမ်ိဳးသားေတြထက္ အရိုးပြေရာဂါၿဖစ္ႏုိင္ေခ် ပိုမ်ားပါတယ္ ။
၅ ။ မ်ိဳးရိုးရာဇ၀င္ - အရိုးပြ ေရာဂါမွာ မ်ိဳးရိုးလိုက္ၿခင္း Heridity ဟာလည္း အေရးၾကီး တဲ့အခ်က္ တစ္ခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ သင့္မိဘေတြနဲ႔ အဖြားစသည္တို႔မွာ အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ (ဥပမာ သာမန္ ေခ်ာလဲၿခင္းမွတဆင့္ တင္ပဆံုရိုးက်ိဳးၿခင္း ) သင့္မွာလည္း ဒီေရာဂါၿဖစ္ဖို႔ အခြင့္အ လမ္းမ်ားေနပါၿပီ ။
အရိုးပြေရာဂါရွိမွန္း ဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ ။
ဒီလိုၿပႆနာေတြမၿဖစ္ခင္မွာ သင့္ရဲ႕အရိုးအတြက္ အခ်က္အလက္ေတြေပးႏုိင္တဲ့ မနာမက်င္တဲ့ မွန္ကန္တဲ့ စမ္းသပ္မႈ တစ္ခုရွိပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့ BMD လို႔ေခၚတဲ့ Bone Mineral Density တြက္ဆၿခင္း သို႔မဟုတ္ Bone Measurements ဒါမွမဟုတ္ ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္းစသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ မွတ္သားထားဖို႔တစ္ခ်က္ကေတာ့ ဘယ္လို risk factors ေတြမွမရွိတဲ့အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ဟာ BMD T-Socres -2.5 ရွိေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရိုးက်ိဳးလြယ္မႈကိုေလ်ာ့ခ်မႈအတြက္ ကုသမႈ ခံယူသင့္တယ္ဆိုတာၿဖစ္ပါတယ္ ။ T-scores ဆိုတာဟာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အရိုးသိပ္သည္းဆ Bone Mineral Density နဲ႔ အသက္ ၃၀ အရြယ္မွာ ရွိသင့္တဲ့ စံ Optimal သို႔မဟုတ္ peak desity ( စံသတ္မွတ္ထားေသာ အရိုးသိပ္သည္းဆႏွုန္း ) နဲ႔ ႏွိုင္းယွဥ္တြက္ခ်က္ၿခင္းကို ဆိုလိုပါ တယ္ ။ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ BMD-T scroes -1.5 ေအာက္လည္းေရာက္ေနမယ္ အရိုးက်ိဳးလြယ္တဲ့ risk factors ေတြလည္းရွိေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရိုက်ိဳးလြယ္မႈႏွုန္းကိုေလ်ာ့ခ်ဖို႔အတြက္ ကုသမႈ ခံယူဖို႔ လိုအပ္ေန ၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုလူေတြက BMD စမ္းသပ္မႈ ၿပဳလုပ္သင့္သလဲ ။
- အရိုးက်ိဳးဖူးေသာ ေသြးဆံုးၿပီးသား အမ်ိဳးသမီးအားလံုး
- အသက္၆၅ ႏွစ္ေအာက္ risk factor တစ္ခုသို႔မဟုတ္ တစ္ခုထက္ ပိုရွိေနေသာ ေသြး ဆံုးၿပီး သာ းအ မ်ိဳးသမီး အားလံုး
- အသက္ ၆၅ ႏွစ္အထက္ Risk factors ရွိသည္ၿဖစ္ေစ မရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေသြးဆံုးၿပီးသား အမ်ိဳးသမီးအားလံုး
အရိုးပြေရာဂါကို ဘယ္လိုကုသမလဲ ။
အရိုးပြေရာဂါကို ကုသမႈေပးတဲ့ေနရာမွာ ေအာက္ပါတို႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ကယ္လ္စီယမ္ႏွင့္ဗီတာမင္ဒီေဆး၀ါးမ်ား
- Risedronate , Ibandronate , Raloxifene , Alendronate , Zoledronic acid စေသာ ေဆး၀ါးမ်ား
- Calcitonin ေဆး
- Senosumab
- အီစရိုဂ်င္ ကုသမႈမ်ား
- အေလးပင့္ေလ့က်င့္ခန္းမ်ား ( weight bearing exercises - ေၿမထုဆြဲအားကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အလုပ္လုပ္ေစၿခင္း )
ေဟာ္မုန္း ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ကုသသင့္သလား။
ေဟာ္မုန္းကုသမႈ (Hormone Therapy - HT ) ဟာ အရိုးပြေရာဂါ ကာကြယ္တဲ့အခါမွာေရာ အရိုးဆံုးရွံုးမႈကို ဖယ္ရွားတဲ့ေန ရာမွာပါ အလြန္အသံုး၀င္တဲ့ ကုသမႈတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေယဘူယ်အားၿဖင့္ေတာ့
- ေသြးဆံုးခ်ိန္ေစာသာ ေသြးဆံုးၿပီးသူမ်ား
- BMD test ႏွင့္စမ္းသပ္ေသာအခါ bone mass နည္းသူမ်ား ႏွင့္ ေသြးဆံုး ကိုင္လကၡဏာမ်ားခံ စားေန ရေသာ ေသြးဆံုးၿပီးသူမ်ား
- အရိုးပြေရာဂါအတြက္မ်ားစြာေသာ risk factors မ်ားရွိသူမ်ား ( ဥပမာ ပိန္ပိန္ပါးပါး ၊ မ်ိဳးရိုးတြင္ အရိုး ပြေရာ ဂါရွိသူ ၊ ကိုယ္လံုးကိုယ္ေပါက္ ေသးသြယ္သူမ်ား )
စသည့္သူမ်ားမွာ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ေပးဖို႔ ေထာက္ခံထားပါတယ္ ။
ဒါေပမယ့္ အဆိုးအေကာင္းဒြန္တြဲေနတဲ့ သေဘာရွိသည့္အေလွ်ာက္ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို တိတိ က်က်မသိရေပမယ့္ အခ်ိဳ႕ေသာ ေဟာ္မုန္းကုသမႈေတြကေတာ့ ေအာက္ပါ အေၿခအေနမ်ားကို ၿဖစ္ပြားေစ တတ္ပါတယ္ ။
- ရင္သားကင္ဆာ
- သည္းေၿခ ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- ေသြးခဲၿခင္းမ်ား
- ေသြးေပါင္ခ်ိန္တက္ၿခင္း
အကယ္၍ အရိုးပြေရာဂါ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ေပးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ သင့္ ဆရာ၀န္ကို သင့္မွာ ႏွလံုး ေရာဂါ ၊ ေသြးခဲၿခင္းၿပႆနာမ်ား နဲ႔ ရင္သားကင္ဆာေတြရွိေနရင္ေတာ့ ေၿပာဖို႔လိုပါတယ္ ။ လိုအပ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္က အရိုးပြေရာဂါနဲ႔ အရိုးက်ိဳးလြယ္ၿခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက ္သင့္ကို တၿခား ကုသမႈေတြေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုးမွာ အေရးတၾကီးမွတ္ထားရမယ့္အခ်က္ကေတာ့ သားအိမ္ထုတ္ၿခင္း Hysterectomy လုပ္ထားတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အီစရိုဂ်င္ တစ္ခုတည္းပါတဲ့ေဆးေတြသာ ညႊန္ၾကားသင့္ ပါတယ္ ။ ေဟာ္မုန္းကုသမႈမွာပါ၀င္တဲ့ ေပါင္းစပ္ကုသမႈေတြမေပးသင့္ပါဘူးတဲ့ ။ အီစရိုဂ်င္တစ္ခု တည္းပါ တဲ့ ေဆးေတြက ေပါင္းစပ္ေဆးေတြထက္ Risk ပိုနည္းတာကိုေတြ႔ရပါတယ္ ။ သင့္ဆရာ၀န္နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး အေကာင္း ဆံုး ကိုယ္နဲ႔သင့္ေတာ္တဲ့ ကုသမႈကို ခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။
ေဟာ္မုန္းကုသမႈေတြအစားသံုးတဲ့ Alternative ကုသမႈေတြကေတာ့ Fasamax , Actonel , Ateliva , Boniva , Fortical , Miacalcin , Evista , Reclast , Prolia စတဲ့ေဆး၀ါးေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါကို ဘယ္လိုကာကြယ္ေပးႏိုင္သလဲ ။
ေအာက္ပါ အခ်က္ေတြနဲ႔ အရိုးပြေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ေလ့က်င့္ခန္းၿပဳလုပ္ၿခင္း ( ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းအခ်ိန္မွန္ၿပဳလုပ္တဲ့အစီအစဥ္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ )
- ကယ္လ္စီယမ္ပါ၀င္ေသာအစာမ်ားစားၿခင္း
- ဗီတာမင္ဒီ ပါ၀င္ေသာအစာမ်ားစားၿခင္း ( ဥအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ အဆီမ်ားေသာ ဆယ္လ္မြန္ငါး ၊ ေၿပာင္း ၊ ႏို႔ )
- အီစရိုဂ်င္ေဆး၀ါးမ်ား
- အခ်ိဳ႔ေသာကုသမႈမ်ားေရွာင္ၿခင္း ( စတီးရြိဳက္ ႏွင့္ အတက္ေရာဂါကုသေဆးမ်ား ၊ ေသြးက်ဲေဆးမ်ား ၊ သိုင္းရြက္ကုသေဆးမ်ား )
- တၿခားကာကြယ္ၿခင္းမ်ား ( အရက္ေလ်ာ့ေသာက္ၿခင္း ၊ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ၿခင္း - ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့အခါ အီစရိုဂ်င္ေတြ နည္းသြားေစတယ္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တဲ့အတြက္ အရုိးကိုပါ ကာကြယ္ၿပီးသားၿဖစ္တယ္ ၊ အရက္ေသာက္ တဲ့အခါ မူးၿပီးေမွာက္လြယ္တဲ့အတြက္ အရိုးက်ိဳးလြယ္တာပိုမ်ားပါတယ္ )
အမ်ိဳးသမီးေတြသာမက အမ်ိဳးသားေတြပါ အရိုးပြေရာဂါအေၾကာင္း သိရွိၿပီး ေရွာင္ရန္ေဆာင္ရန္မ်ားကို မွတ္သား လိုက္နာၿပီး က်န္းမာ သုတၿပည့္၀ၾကပါေစ ။
References
- National Institute on Aging. Health Information. Publications. Age Page. Osteoporosis: The Bone Thief. www.nia.nih.gov Accessed 3/14/2011
- North American Menopause Society. Menopause Guidebook: Helping Women Make Informed Healthcare Decisions Around Menopause and Beyond. www.menopause.org Accessed 3/14/2011
- American Congress of Obstetricians and Gynecologists. Publication. Patient Education: Osteoporosis www.acog.org Accessed 3/14/2011
© Copyright 1995-2011 The Cleveland Clinic Foundation. All rights reserved.
သက္တန္႔ခ်ိဳ
ဘာေၾကာင့္အရိုးပြ ေရာဂါၿဖစ္တာလဲ ?
ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ အရိုးပြေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္သလဲဆိုတာ တိတိက်က်မသိေပမယ့္ ဒီေရာဂါ ဘယ္လို ၿဖစ္ပြားၿပီး ဘယ္လို ဆိုးရြားလာတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေကာင္းေကာင္းသိၾကပါတယ္ ။ သင့္ရဲ႕အရိုးေတြဟာ ရွင္ သန္ေနေသာ ၾကီးထြားေနေသာ တစ္ရွူးေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားၾကပါတယ္ ။ ေရၿမွဳပ္သ႑ာန္ရွိတဲ့ အရိုး သို႔မ ဟုတ္ trabecular bone ကို သိပ္သည္းတဲ့အရိုးသို႔မဟုတ္ cortical ရဲ႕ အၿပင္ဖက္ အလႊာကေန ဖံုးအုပ္ထား ပါတယ္ ။ အကယ္၍ အရိုးဟာ အရိုးပြေရာဂါေၾကာင့္ အားနည္းလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေရၿမွုဳပ္သ႑ာန္ ေတြထဲက အေပါက္ကေလးေတြဟာ ၾကီးသထက္ၾကီးလာၿပီး မ်ားသထက္မ်ားလာပါတယ္ ။ ဒီလိုမ်ားလာတဲ့အခါမွာေတာ့ အရိုးရဲ႕အတြင္းပိုင္းဖြဲ႔စည္းမႈ
အသက္ ၃၀ အရြယ္အထိ လူဟာ ေယာကၤ်ားၿဖစ္ေစ မိန္းမၿဖစ္ေစ အရိုးကို ပံုမွန္ တည္ေဆာက္ႏုိင္ၾကပါတယ္ ။ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္သြားၿပီဆိုရင္ေတာ့ အရိုးတည္ေဆာက္မႈဟာ ရပ္တန္႔သြားၿပီး အရိုးရဲ႕ သိပ္ဆည္း ဆေတြဟာ လည္း ဆံုးရွံုးလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီလိုအရိုးဆံုးရွံုးမႈဟာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အေၿခအေန Point တစ္ခု ကိုေရာက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ အဲဒီလူမွာ Osteoporosis ရွိလာၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါနဲ႔ မီးယပ္ေသြးဆံုး ဘယ္လို ပတ္သတ္သလဲ ။
ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခါမွာ အီစရိုဂ်င္ေဟာ္မုန္းေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားၿခင္းနဲ႔ အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ပြားလာၿခင္းဟာ တိုက္ရိုက္ ၾကီးကို ဆက္သြယ္မႈရွိပါတယ္ ။ ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခါမွာ အရိုးပ်က္ဆီးၿခင္း ဟာ အရိုးသစ္ေတြ တည္ေဆာက္ ၿခင္းကို ေက်ာ္လြန္ၿပီး အသစ္ၿဖစ္ေပၚၿခင္းထက္ကို ဆံုးရွံုးၿခင္းက မ်ားလာပါတယ္ ။ Early menopause လို႔ေခၚတဲ့ အသက္ ၄၅ ေအာက္ၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေဟာ္မုန္းပမာဏ နည္းေသာ ကာလ ရွည္ၾကာၿခင္း နဲ႔ ေသြး ဆင္းေသာ ကာလ Menstrual Period မရွိၿခင္းသိုပမဟုတ္ မမွန္ၿခင္းေတြဟာလည္း အရိုးရဲ႕သိပ္ ဆည္းဆ ကို နည္းေစပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ။
ေအာ့စတီရိုပရိုးဆစ္ကို တခါတရံမွာ တိတ္ဆိတ္ေသာ ေရာဂါ Silent disease လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လဲဆိုေတာ့ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္းဟာ တခါတရံ ဘာလကၡဏာမွမၿပပဲ ၿဖစ္ပြားေလ့ရွိၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူေတြ ဟာ သူတို႔ အရိုးေတြ အားနည္းလာၿခင္းကို မၾကံဳေတြ႔ရေသးသမွ် ၊ ေခ်ာ္လဲၿခင္း ၊ အရိုးမ်က္ၿခင္း ၊ တစ္စံုတစ္ခုနဲ႔ ၀င္တိုက္မိၿခင္း တို႔ေၾကာင့္ အရိုးက်ိဳးၿခင္း ကိုမၾကံဳေတြ႔ရေသးသမွ် အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ပြားေနမွန္းကို မသိရွိၾကေသး ပါဘူး ။ အရိုးပ်က္ဆီးသြားၿပီဆိုရင္ ၿပင္းထန္ေသာ ခါးနာၿခင္း သာမက တခါတရံ အရပ္ပု၀င္သြားၿခင္း သို႔မ ဟုတ္ ေက်ာရိုးဆစ္ ပံုသ႑ာန္မမွန္ေတာ့ၿခင္း စတာေတြပါ ၾကံဳေတြ႔ရႏိုင္ပါတယ္ ။
ဘယ္လိုလူေတြမွာ အရိုးပြေရာဂါ ရႏိုင္သလဲ ။
၁ ။ အသက္အရြယ္ - အသက္ ၃၀ အရြယ္ေလာက္ဆိုရင္ေတာ့ အၿမင့္ဆံုးအရိုးသိပ္သည္းဆနဲ႔ အရိုးသန္မာမႈဟာ ရလာ ၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီအသက္အရြယ္အေနာက္မွာေတာ့ အသက္ၾကီးလာတာနဲ႔အမွ် အရိုးရဲ႕ သိပ္သည္းဆ bone mass ဟာလည္း တၿဖည္းၿဖည္းေလ်ာ့ကလာၿပီၿဖစ္ပါ
၂ ။ လိင္ အမ်ိဳးအစား - အသက္ငါးဆယ္ေက်ာ္သြားတဲ့အမ်ိဳး
၃ ။ လူမ်ိဳး - ေလ့လာမႈစမ္းသပ္မႈေတြအရေတာ့ အာရွအမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ လူၿဖဴအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အရိုးပြေရာ ဂါၿဖစ္ႏိုင္ေခ် ပိုမ်ားတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ လူၿဖဴအမ်ိဳးသမီးေတြမွာဆိုရင္ တင္ပဆံုရိုးက်ိဳးလြယ္ၿခင္းဟာ လူမည္းအ မ်ိဳးသမီးေတြထက္ ႏွစ္ဆ ပိုမ်ားပါတယ္ ။
၄ ။ အရိုးတည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ ခႏၶာကိုယ္အေလးခ်ိန္ - ပိန္ပါးတဲ့အမ်ိဳးသမီးမွာ အရိုးပြ ေရာဂါပိုအၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္ လည္းဆိုေတာ့ သူတို႔မွာ ခႏၶာကိုယ္၀တဲ့ တုတ္ခိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္စာရင္ အရိုးပမာဏ နည္းပါးတဲ့ အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီလိုပဲ အရိုးေသးတဲ့သူေတြ နဲ႔ ပိန္တဲ့အမ်ိဳးသားေတြမွာလည္း ခႏၶာကိုယ္ တုတ္ခိုင္တဲ့အမ်ိဳးသားေတြထက္ အရိုးပြေရာဂါၿဖစ္ႏုိင္ေခ် ပိုမ်ားပါတယ္ ။
၅ ။ မ်ိဳးရိုးရာဇ၀င္ - အရိုးပြ ေရာဂါမွာ မ်ိဳးရိုးလိုက္ၿခင္း Heridity ဟာလည္း အေရးၾကီး တဲ့အခ်က္ တစ္ခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အကယ္၍ သင့္မိဘေတြနဲ႔ အဖြားစသည္တို႔မွာ အရိုးပြေရာဂါ ၿဖစ္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြ ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ (ဥပမာ သာမန္ ေခ်ာလဲၿခင္းမွတဆင့္ တင္ပဆံုရိုးက်ိဳးၿခင္း ) သင့္မွာလည္း ဒီေရာဂါၿဖစ္ဖို႔ အခြင့္အ လမ္းမ်ားေနပါၿပီ ။
အရိုးပြေရာဂါရွိမွန္း ဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ ။
ဒီလိုၿပႆနာေတြမၿဖစ္ခင္မွာ သင့္ရဲ႕အရိုးအတြက္ အခ်က္အလက္ေတြေပးႏုိင္တဲ့ မနာမက်င္တဲ့ မွန္ကန္တဲ့ စမ္းသပ္မႈ တစ္ခုရွိပါတယ္ ။ အဲဒါေတြကေတာ့ BMD လို႔ေခၚတဲ့ Bone Mineral Density တြက္ဆၿခင္း သို႔မဟုတ္ Bone Measurements ဒါမွမဟုတ္ ဓါတ္မွန္ရိုက္ၿခင္းစသည္တို႔ပဲၿ
ဘယ္လိုလူေတြက BMD စမ္းသပ္မႈ ၿပဳလုပ္သင့္သလဲ ။
- အရိုးက်ိဳးဖူးေသာ ေသြးဆံုးၿပီးသား အမ်ိဳးသမီးအားလံုး
- အသက္၆၅ ႏွစ္ေအာက္ risk factor တစ္ခုသို႔မဟုတ္ တစ္ခုထက္ ပိုရွိေနေသာ ေသြး ဆံုးၿပီး သာ းအ မ်ိဳးသမီး အားလံုး
- အသက္ ၆၅ ႏွစ္အထက္ Risk factors ရွိသည္ၿဖစ္ေစ မရွိသည္ၿဖစ္ေစ ေသြးဆံုးၿပီးသား အမ်ိဳးသမီးအားလံုး
အရိုးပြေရာဂါကို ဘယ္လိုကုသမလဲ ။
အရိုးပြေရာဂါကို ကုသမႈေပးတဲ့ေနရာမွာ ေအာက္ပါတို႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ကယ္လ္စီယမ္ႏွင့္ဗီတာမင္ဒီေဆး၀ါး
- Risedronate , Ibandronate , Raloxifene , Alendronate , Zoledronic acid စေသာ ေဆး၀ါးမ်ား
- Calcitonin ေဆး
- Senosumab
- အီစရိုဂ်င္ ကုသမႈမ်ား
- အေလးပင့္ေလ့က်င့္ခန္းမ်ား ( weight bearing exercises - ေၿမထုဆြဲအားကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ၾကြက္သားေတြကို အလုပ္လုပ္ေစၿခင္း )
ေဟာ္မုန္း ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ကုသသင့္သလား။
ေဟာ္မုန္းကုသမႈ (Hormone Therapy - HT ) ဟာ အရိုးပြေရာဂါ ကာကြယ္တဲ့အခါမွာေရာ အရိုးဆံုးရွံုးမႈကို ဖယ္ရွားတဲ့ေန ရာမွာပါ အလြန္အသံုး၀င္တဲ့ ကုသမႈတစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေယဘူယ်အားၿဖင့္ေတာ့
- ေသြးဆံုးခ်ိန္ေစာသာ ေသြးဆံုးၿပီးသူမ်ား
- BMD test ႏွင့္စမ္းသပ္ေသာအခါ bone mass နည္းသူမ်ား ႏွင့္ ေသြးဆံုး ကိုင္လကၡဏာမ်ားခံ စားေန ရေသာ ေသြးဆံုးၿပီးသူမ်ား
- အရိုးပြေရာဂါအတြက္မ်ားစြာေသာ risk factors မ်ားရွိသူမ်ား ( ဥပမာ ပိန္ပိန္ပါးပါး ၊ မ်ိဳးရိုးတြင္ အရိုး ပြေရာ ဂါရွိသူ ၊ ကိုယ္လံုးကိုယ္ေပါက္ ေသးသြယ္သူမ်ား )
စသည့္သူမ်ားမွာ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ေပးဖို႔ ေထာက္ခံထားပါတယ္ ။
ဒါေပမယ့္ အဆိုးအေကာင္းဒြန္တြဲေနတဲ့ သေဘာရွိသည့္အေလွ်ာက္ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို တိတိ က်က်မသိရေပမယ့္ အခ်ိဳ႕ေသာ ေဟာ္မုန္းကုသမႈေတြကေတာ့ ေအာက္ပါ အေၿခအေနမ်ားကို ၿဖစ္ပြားေစ တတ္ပါတယ္ ။
- ရင္သားကင္ဆာ
- သည္းေၿခ ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား
- ေသြးခဲၿခင္းမ်ား
- ေသြးေပါင္ခ်ိန္တက္ၿခင္း
အကယ္၍ အရိုးပြေရာဂါ ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ ေဟာ္မုန္းကုသမႈ ေပးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ သင္ဟာ သင့္ ဆရာ၀န္ကို သင့္မွာ ႏွလံုး ေရာဂါ ၊ ေသြးခဲၿခင္းၿပႆနာမ်ား နဲ႔ ရင္သားကင္ဆာေတြရွိေနရင္ေတာ့ ေၿပာဖို႔လိုပါတယ္ ။ လိုအပ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္က အရိုးပြေရာဂါနဲ႔ အရိုးက်ိဳးလြယ္ၿခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက ္သင့္ကို တၿခား ကုသမႈေတြေပးမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုးမွာ အေရးတၾကီးမွတ္ထားရမယ့္အခ်က္ကေတာ
ေဟာ္မုန္းကုသမႈေတြအစားသံုးတဲ့ Alternative ကုသမႈေတြကေတာ့ Fasamax , Actonel , Ateliva , Boniva , Fortical , Miacalcin , Evista , Reclast , Prolia စတဲ့ေဆး၀ါးေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။
အရိုးပြေရာဂါကို ဘယ္လိုကာကြယ္ေပးႏိုင္သလဲ ။
ေအာက္ပါ အခ်က္ေတြနဲ႔ အရိုးပြေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္ ။
- ေလ့က်င့္ခန္းၿပဳလုပ္ၿခင္း ( ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းအခ်ိန္မွန္ၿ
- ကယ္လ္စီယမ္ပါ၀င္ေသာအစာမ်ားစားၿ
- ဗီတာမင္ဒီ ပါ၀င္ေသာအစာမ်ားစားၿခင္း ( ဥအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ အဆီမ်ားေသာ ဆယ္လ္မြန္ငါး ၊ ေၿပာင္း ၊ ႏို႔ )
- အီစရိုဂ်င္ေဆး၀ါးမ်ား
- အခ်ိဳ႔ေသာကုသမႈမ်ားေရွာင္ၿခင္း ( စတီးရြိဳက္ ႏွင့္ အတက္ေရာဂါကုသေဆးမ်ား ၊ ေသြးက်ဲေဆးမ်ား ၊ သိုင္းရြက္ကုသေဆးမ်ား )
- တၿခားကာကြယ္ၿခင္းမ်ား ( အရက္ေလ်ာ့ေသာက္ၿခင္း ၊ ေဆးလိပ္ၿဖတ္ၿခင္း - ေဆးလိပ္ေသာက္တဲ့အခါ အီစရိုဂ်င္ေတြ နည္းသြားေစတယ္ ေဆးလိပ္ၿဖတ္တဲ့အတြက္ အရုိးကိုပါ ကာကြယ္ၿပီးသားၿဖစ္တယ္ ၊ အရက္ေသာက္ တဲ့အခါ မူးၿပီးေမွာက္လြယ္တဲ့အတြက္ အရိုးက်ိဳးလြယ္တာပိုမ်ားပါတယ္ )
အမ်ိဳးသမီးေတြသာမက အမ်ိဳးသားေတြပါ အရိုးပြေရာဂါအေၾကာင္း သိရွိၿပီး ေရွာင္ရန္ေဆာင္ရန္မ်ားကို မွတ္သား လိုက္နာၿပီး က်န္းမာ သုတၿပည့္၀ၾကပါေစ ။
References
- National Institute on Aging. Health Information. Publications. Age Page. Osteoporosis: The Bone Thief. www.nia.nih.gov Accessed 3/14/2011
- North American Menopause Society. Menopause Guidebook: Helping Women Make Informed Healthcare Decisions Around Menopause and Beyond. www.menopause.org Accessed 3/14/2011
- American Congress of Obstetricians and Gynecologists. Publication. Patient Education: Osteoporosis www.acog.org Accessed 3/14/2011
© Copyright 1995-2011 The Cleveland Clinic Foundation. All rights reserved.
သက္တန္႔ခ်ိဳ
စာဖတ္ပရိတ္သတ္သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို အစဥ္ေလးစားေသာအားၿဖင့္.........
0 comments:
Post a Comment
thank you for your comment